Kijk jij weleens door een roze microscoop?

Dit is een mooie metafoor van Cora Hagen die in één klap uitlegt waar oplossingsgericht werken over gaat. Het is geen roze bril, want we vinden niet alles positief. Maar we gaan wel als een ware veldbioloog op zoek naar alle kleine signalen van hoop en vooruitgang in het leven van de cliënt.

Zoals je misschien hebt gemerkt, staat het oplossingsgericht (ook wel: progressiegericht) coachen sterkt in de belangstelling. Je zou zelfs kunnen zeggen dat er een positieve trend gaande is, gevormd door methoden als krachtgericht werken, appreciative inquiry en natuurlijk de positieve psychologie die eigenlijk dat alles omvat.

Ik juich deze ontwikkeling sterk toe, want ik ken geen methode die sneller en vriendelijker mensen in een positieve spiraal van denken, voelen en doen krijgt, dan oplossingsgericht werken. Onderzoek wijst uit dat slechts 3 tot 6 gesprekken voldoende zijn om mensen ‘weer op de rit te krijgen’ en dat is ook mijn eigen ervaring. Soms is zelfs één gesprek voldoende. Bovendien is de methode heel breed inzetbaar.

Kenners van de methode zijn het erover eens dat het eigenlijk méér is dan een methode. Het is een paradigma, een manier van denken over verandering die haaks staat op onze gebruikelijke probleemgerichte denkwijze, zoals: we moeten eerst de oorzaak van het probleem kennen voor we het kunnen oplossen.

Deze denkwijze klopt zeker voor medische en technische problemen. Maar of ze ook altijd opgaat voor zoiets complex als een mens (met al haar gedachten en gevoelens) in interactie met andere, al even complexe wezens is zeer de vraag. Oplossingsgerichte coaches gaan er vanuit dat ‘zoeken naar de oorzaak’ onnodig en tijdrovend is en vaak zelfs averechts werkt, bijvoorbeeld doordat de schuldvraag altijd op de loer ligt. In deze korte animatie zie je hoe dat werkt.

In dit blog wil ik je kennis laten maken met de 1e 4 van in totaal 8 vooronderstellingen. De andere 4 lees je in het vervolg. Voel je vrij dit blog te delen met mensen die je deze inzichten ook gunt…

1. Wat je aandacht geeft groeit…

Steve de Shazer, één van de grondleggers zei het mooi: Problem-talk creates problems. Solution-talk creates solutions. Hoe dit werkt is simpel uit te leggen. Je kunt het brein zien als een zoekmachine, zoals google. Wat je ook voor zoekterm invoert, er komt altijd wel een antwoord, niet waar? Bij het menselijk brein werkt het niet anders. Als je iemand vraagt: ‘waarom lukt het niet?’ of ‘Wat houd je tegen?’ Dan zal hij antwoord geven op je vraag. De kans is groot dat deze antwoorden eerdere faalervaringen en onmogelijkheden oproepen, wellicht zelfs een gevoel van machteloosheid.

En we weten dat de bijbehorende negatieve gevoelens een tunnelvisie creëren. Stel nu dat de coach vraagt: ‘Hoe zou het kunnen lukken?’ of: ‘Wat kan een 1e, makkelijke stap zijn?’. Deze vragen doen een heel ander appèl op het brein van onze cliënt. Waarschijnlijk ontstaan hier ook andere, positievere emoties bij. Emoties die de blik verruimen in plaats van vernauwen. Nieuwe mogelijkheden komen in beeld. En daarmee ook nieuwe doelen, mogelijkheden en oplossingen…

Yvonnen Dolan zei het ook mooi: ‘The questions we ask, shape the answers we get.’

2. Kleine stappen kunnen leiden tot grote veranderingen

Ik sprak eens een man die zichzelf een slechte vader vond. Dat vond hij omdat hij ’s ochtends als hij zijn 3 kinderen naar school moest brengen nog wel eens in de stress kon raken door hun getreuzel. Hij werd dan bang dat ze te laat zouden komen en kreeg dan de neiging om vloekend en tierend zijn kinderen tot spoed te manen. Op zich werkte dit wel, want zijn kinderen zagen dat het nu echt menens was, alleen baalde hij er zelf van. Het kostte hem veel energie en bovendien vond hij dat een goede vader niet zou mogen vloeken.

Tijdens ons eenmalige gesprek vroeg ik hem: wat zou nu de kleinste, gemakkelijkste stap zijn om dit probleem op te lossen? Na enig nadenken zei hij: ’Hmm, interessante vraag… Ik zou misschien 5 minuten eerder op kunnen staan, zodat we allemaal wat meer tijd hebben ’s ochtends.’
Een week later mailde hij mij dat het al weer stukken beter ging en dat hij eigenlijk lang niet zo’n slechte vader was…
Dit verhaal illustreert mooi de kracht van kleine stappen. Immers: ‘kleine stappen zijn te behappen’. Het risico op mislukking is klein en bij een succeservaring is een volgende stap zo gezet. In no time komt iemand zo in een positieve spiraal en zal wonderbaarlijk genoeg óók anders over zichzelf gaan denken. Denken, voelen en doen zijn immers sterk met elkaar verbonden.

3. De uitzonderingen op het probleem zijn sleutels richting oplossing ervan

Kijk eens naar dit diagram. Het staat voor een cliënt die binnenkomt met een probleem. De verticale as geeft de ernst van het probleem aan, de horizontale as de tijd. Zoals je ziet maakt de lijn een golfbeweging. Dat is niet zo vreemd, want ieder mens heeft goede en slechte dagen. Bovendien zijn er waarschijnlijk allerlei factoren die invloed hebben op het probleem. Sommige van die factoren zijn niet beïnvloedbaar. Andere factoren zijn dat wel en juist daar zijn we natuurlijk naar op zoek.

Als je nu probleemgericht zou werken, dan vraag je misschien aan de cliënt: ‘Wanneer had je voor het laatst last van dit probleem? Hoe kwam dit? Wat denk jij op zo’n moment?’ En voor je het weet heb je een gesprek over de rode pijltjes.

Een oplossingsgericht coach schuwt de rode pijltjes niet, maar is extra geïnteresseerd in de groene pijltjes. Hij zal dus vragen stellen als: ‘Wanneer had je iets minder last van dit probleem? Wat was er toen allemaal anders? Wat heb jij zelf gedaan waardoor je zo’n goede dag had? Hoe zou je dat vaker kunnen doen?’ Hierdoor ontstaat waarschijnlijk een compleet ander gesprek. Een groen gesprek, zou je kunnen zeggen. De kans is groot dat de cliënt zich een stuk optimistischer en krachtiger voelt bij dit gesprek. En we weten dat positieve gevoelens leiden tot meer oplossingsvermogen door een bredere blik. En dit terwijl negatieve gevoelens eerder leiden tot een tunnelvisie.

Hoe zou het zijn als je volgende keer een gesprek voerde over de groene pijltjes?

4. De oplossingen van de cliënt gaan voor

Ken je dat? Jij bent hard aan het werk en draagt prachtige oplossingen aan en de cliënt wuift alles weg met woorden als: dat past niet bij me, dat lukt me toch niet, dat heb ik al geprobeerd…
Hoe goed bedoeld ook, dit is niet zo’n vruchtbare interactie. En zelfs al zou je cliënt je advies opvolgen dan nog is het niet zo effectief.
Er zijn dan namelijk 2 mogelijkheden: 1. De oplossing werkt niet en de cliënt zegt: zie je wel? 2. De oplossing werkt wel en dan krijg jij de credits.

Dat is fijn voor jou, maar nu is de cliënt een beetje afhankelijk van je geworden. Je hebt hem een vis gegeven, maar je hebt hem nog niet leren vissen…
Als jij echter de goede vragen stelt, komt de cliënt misschien wel zelf op een creatieve oplossing. Een oplossing die aansluit bij de belevingswereld van de cliënt. Met grote slagingskans. En nu krijgt de cliënt de credits en groeit zijn vertrouwen en geloof in eigen kunnen. Zo wordt jij langzaam maar zeker overbodig. En dat is precies de bedoeling.

Nu komen cliënten natuurlijk ook weleens met onwerkbare oplossingen. En dan mag je ze best een beetje bijsturen. Stel een cliënt zegt: ‘ik ben zo gespannen voor die sollicitatie, ik denk dat ik van te voren maar een flinke borrel neem!’ Natuurlijk mag je dan best zeggen: ‘Ok, maar neem dan wodka, dat ruiken ze niet…’ (grapje)

Je kunt dan vragen stellen als: Wat zou er mis kunnen gaan? Wat kun je nog meer doen om anders om te gaan met je spanning? Wat heeft eerder voor je gewerkt? Wat zou iemand in jouw situatie doen die geen alcohol mag drinken van zijn geloof?

Volgende week lees je meer over deze vooronderstellingen:

• Van het verleden kun je leren, de toekomst kun je creëren
• If it ain’t broke, don’t fix it!
• Als iets werkt, doe er meer van. Als iets niet werkt, doe iets anders.
• Ga uit van een groei-mindset.

Stel nu eens dat je in je coaching of begeleiding echt van deze vooronderstellingen zou uitgaan, wat zou dat dan betekenen voor de interactie met je cliënt?

Wil jij meer leren over Oplossingsgericht coachen?

Kijk dan hier voor het boek, hier voor de online training en hier voor de driedaagse Basistraining.

Maandagse maak de wereld mooier mails

Wil je soortgelijke content als hierboven wekelijks in je mailbox ontvangen? Schrijf je dan in en ontvang iedere maandag een kraak-verse ‘Maandagse maak de wereld mooier mail’ in je inbox. Deze unieke nieuwsbrief wordt door > 5000 mensen gelezen. Zo krijg je elke maandag een dosis nieuwe inspiratie met soms bemoedigende woorden, soms iets prikkelends en vaak iets vermakelijks. En telkens weer is het doel om jou nog veerkrachtiger en effectiever te maken als coachende professional (M/V/NB).