Wat is Motiverende gespreksvoering?

Om goed te kunnen uitleggen wat MGV inhoudt, heb ik eerst een persoonlijke vraag aan je: heb je ooit geprobeerd een lastige gewoonte te veranderen? Iets in de sfeer van goede voornemens op 1 januari? Zo ja, dan weet je dat veranderen niet gemakkelijk is. Als je mensen wilt helpen om gedrag te veranderen helpt het enorm als je niet te licht denkt over verandering. Hieronder leg ik uit wat gedragsverandering zo lastig maakt en hoe motiverende gespreksvoering daarmee omgaat.

Ambivalentie

Veel mensen zitten als het ware gevangen in een gewoontepatroon, zelfs als de nadelen of risico’s al lang en duidelijk merkbaar zijn. Het maakt daarbij niet uit of het gaat om een verslaving, een ongezonde leefwijze of ineffectief gedrag op school of werk. Wat veranderen extra lastig maakt, is dat wij vaak dubbele gevoelens hebben over de verandering die het leven van ons vraagt. We hebben als het ware een engeltje en een duiveltje op onze schouders:  aan de ene kant willen we wel veranderen en aan de andere kant niet; we staan er ambivalent tegenover. ‘Ambivalentie’ is een sleutelbegrip binnen motiverende gespreksvoering. Je zult het nog vaak tegenkomen in dit boek. MGV richt zich nu op versterking van de kant die wél wil veranderen.

 

Maar MGV doet meer dan dat, zoals blijkt uit onderstaande definitie:

MGV is een op samenwerking gerichte, doelgerichte gespreksstijl met bijzondere aandacht voor verandertaal. MGV is ontworpen om de persoonlijke motivatie en het commitment voor een bepaald doel te versterken door het ontlokken en verkennen van iemands eigen redenen om te veranderen in een sfeer van acceptatie en compassie. (Miller & Rollnick, 2012.)

Laten we deze definitie eens bekijken.

Motiverende gespreksvoering is een doelgerichte gespreksstijl

Allereerst is MGV een doelgerichte gespreksstijl. Dit betekent dat er toegewerkt wordt naar een duidelijk doel, waar idealiter beide partijen zich aan willen verbinden. Het is dus iets anders dan ‘neutraal counselen’ waarbij elke uitkomst in principe oké is. Bij MGV is er altijd sprake van een voorkeursrichting, bijvoorbeeld naar een gezonde leefstijl, naar participatie op de arbeidsmarkt, naar effectief studiegedrag, naar veiligheid in het verkeer of naar ‘een leven op het rechte pad’. Tegelijkertijd erkent MGV het recht van iedereen om beslissingen te nemen over het eigen leven, ook als die anders zijn dan de hulpverlener hoopt. Dit recht op zelfbeschikking in combinatie met een duidelijke voorkeursrichting zorgt uiteraard voor een spanningsveld. MGV leert professionals hoe zij zich in dit spanningsveld effectief kunnen bewegen en de kans op verandering kunnen optimaliseren.

Gericht op samenwerking

MGV is gericht op samenwerking. Dit is niet vanzelfsprekend, want veel coachees zijn gestuurd door een derde partij, zoals werkgever, gemeente, schoolleiding, UWV, rechter of Raad voor de Kinderbescherming. Of zelfs door ouders, partners of kinderen. Het kan een flinke uitdaging zijn om in een dergelijke situatie toch de samenwerking op te zoeken. Door de ander te zien als ‘expert over het eigen leven’ ontstaat er een dialoog tussen twee experts: jij op jouw vakgebied en de coachee als ‘zelf-expert’.

Persoonlijke motivatie

Kennelijk gaat het om iemands persoonlijke motivatie en commitment en niet zozeer om wat de coach belangrijk vindt. Misschien denk je nu: maar wat als er nergens een persoonlijke motivatie te bespeuren is? Gelukkig is dit zelden het geval. Ken jij iemand die helemaal níéts wil bereiken of veranderen? Waarschijnlijk niet. De moderne mens is zelden tevreden. Het kan wel zo zijn dat je coachee iets anders wil dan jij – bijvoorbeeld als je binnen een gedwongen kader coacht. MGV leert je omgaan met dit spanningsveld.

Verandertaal is de heilige graal

Met verandertaal wordt bedoeld: alles wat de coachee zegt, dat vóór verandering pleit of tegen de huidige gang van zaken. In dit boek zul je ontdekken dat het ineffectief is om motivatie als professional op te leggen aan een ander. Soms lijkt dit op de korte termijn wel effect te hebben, maar later blijkt dat het niet leidt tot duurzame motivatie. We kunnen dus niet anders dan beginnen bij de coachee. En je zult merken: hoe beter jij naar de coachee luistert, hoe meer de coachee open zal staan voor wat jij te vertellen hebt.

Acceptatie en compassie

Om de veiligheid te waarborgen zorgen we voor een sfeer van acceptatie en compassie. Alleen binnen een dergelijke sfeer zal de coachee bereid zijn om zich kwetsbaar op te stellen en alles te bespreken wat nodig is. NB: met compassie wordt hier niet bedoeld dat je eerst een tweede Dalai Lama of Moeder Theresa moet worden, maar wel dat je bereid bent om aanwezig te zijn bij de worsteling van de coachee en dat je diens belang boven je eigen belangen of wensen stelt.

Motiverende gespreksvoering is een gidsende stijl

MGV wordt vaak een gidsende communicatiestijl genoemd. Dit betekent dat het een middenweg bewandelt tussen een sturende stijl (adviseren, aansturen, leidinggeven) en een volgende stijl (luisteren, aansluiten, ruimte geven). Gidsen is een soort ‘derde weg’ waarin volgen en leiden elkaar voortdurend afwisselen. Denk bij het woord ‘gids’ niet aan een stadsgids die je de oren van je hoofd praat, maar eerder aan een bescheiden berggids die zegt: ‘Ik ken dit gebied, maar jij bepaalt waar je naartoe wilt.’ Er wordt ook weleens gezegd: MGV is zacht op de relatie (warm, empathisch) en hard op de inhoud (met focus op belangrijke zaken). Kortom: de houding is vriendelijk, maar het gesprek gaat wel over de dingen die er werkelijk toe doen.

Wanneer zet je Motiverende gespreksvoering in?

MGV komt het best tot haar recht als je regelmatig een-op-een gesprekken voert met mensen die kampen met ineffectief gewoontegedrag, dat ze telkens weer herhalen. Met ‘ineffectief gedrag’ bedoel ik dat het weliswaar een functie heeft, maar dat het zich – met name op de lange termijn – tegen iemand keert. Denk hierbij aan gebruik van drugs of alcohol, ongezonde eetgewoontes, roken, te weinig bewegen, onproductieve of risicovolle werkgewoontes, uitstelgedrag, verwaarlozing, seksueel risicogedrag, gevaarlijk gedrag in het verkeer, huiselijk geweld, crimineel gedrag, subassertief gedrag, etc. Het is ideaal als je een aantal wat langere gesprekken kunt voeren met een coachee. Maar ook als je weinig tijd hebt of slechts één gesprek kunt voeren, kan MGV een groot verschil maken. Natuurlijk kun je MGV ook inzetten in een groepssetting, maar vaak leren professionals deze methode eerst in een-op-een gesprekken.

Hoe is Motiverende gespreksvoering ontstaan?

William Miller was nog maar net afgestudeerd als psycholoog toen hij aan het werk ging op een behandelafdeling voor mensen met alcoholverslaving. Omdat hij enkel theoretische kennis had over verslaving, was hij nieuwsgierig hoe het was om alcoholverslaafd te zijn. Hij bedacht: aan wie kan ik dat beter vragen dan aan de verslaafden zelf? In de gesprekken die hij voerde stelde hij zich open en nieuwsgierig op. Zo leerde hij niet alleen veel over verslaving, maar ontdekte hij ook iets veel belangrijkers: deze mensen dachten veel beter na en waren zich veel bewuster van hun dilemma dan hun behandelaars dachten. Toen hij later hun dossiers bekeek, zag hij een schrijnend contrast tussen zijn eigen positieve beeld van deze mensen en de negatieve etiketten die hun behandelaars aan hen hadden toegekend. En precies die open, nieuwsgierige en oprecht geïnteresseerde houding waarmee hij de gesprekken had gevoerd, legde de basis voor wat later wereldberoemd zou worden als de methode MGV (Miller en Rollnick, 2013).

William Miller ontdekte dus dat je alleen met een bepaald soort communicatiestijl alle gevoelens en overwegingen van een coachee boven tafel krijgt. Zeker bij problemen die omgeven zijn met oordelen is het niet eenvoudig een ruimte te creëren waarin de coachee zich veilig genoeg voelt om alle voors en tegens van verandering met je te bespreken.

Geworteld in de humanistische psychologie

Miller was – zoals vele beroemde therapeuten – een leerling van Carl Rogers, een van de grondleggers van de Humanistische psychologie. Later ontmoette hij de gezondheidspsycholoog Stephen Rollnick, die in een medische context gelijksoortige ontdekkingen had gedaan als William Miller in de verslavingszorg. Ook daar gaan immers veel gesprekken noodgedwongen over gedragsverandering, vaak ingegeven door ziekte of ongeval. Samen hebben zij vanaf de jaren tachtig MGV verder ontwikkeld, diverse boeken geschreven, wetenschappelijk onderzoek gedaan, wereldwijd duizenden professionals opgeleid en het MINT-netwerk  opgezet waar ik lid van ben. MINT staat voor: Motivational Interviewing Network of Trainers. Inmiddels bestaat er een wereldwijde gemeenschap van behandelaars, onderzoekers en trainers die zich met deze methode bezighouden en kennis uitwisselen. Juist door de voortdurende wisselwerking tussen onderzoek en praktijk wordt MGV steeds verder verfijnd.

Hoe werkt Motiverende gespreksvoering?

Aangezien een coachee in een veranderproces doorgaans ambivalent is ten aanzien van de verandering is er dus als het ware een deel van de coachee dat wel wil veranderen en een deel dat niet wil veranderen. Een coach die motiverende gespreksvoering toepast laat dát deel van de coachee, dat wil en kan veranderen aan het woord. Doordat de coachee zichzelf vóór verandering hoort pleiten en hier waarschijnlijk ook iets bij voelt, motiveert hij als het ware zichzelf. Deze aanpak staat in schril contrast met wat veel mensen van nature doen: doordat zij gaan ‘repareren’ roepen zij onbewust ‘weerstand’ op in de vorm van behoudtaal,  verzet of wrijving in de werkrelatie. Een voorbeeld kan dit verhelderen:

Stel, iemand is ontslagen vanwege een drankprobleem, zit nog steeds thuis en drinkt veel. We noemen hem Jan. Hieronder vind je twee korte dialogen: één met hulpverlener A die een neiging heeft tot confronteren en overtuigen en één met hulpverlener B die motiverende gespreksvoering toepast.

1e dialoog, hulpverlener A

A:        Tsja we kunnen wel op zoek gaan naar ander werk, maar zo lang u blijft drinken heeft dat natuurlijk weinig zin.

Jan:     Ja, dat snap ik, maar dat thuis zitten doet me geen goed, ik word daar hartstikke depressief van.

A:        Daar kan ik me iets bij voorstellen, maar wie gaat u zo aannemen?

Jan:     Dat weet ik niet, maar als ik eenmaal ander werk heb zal ik heus wel minder gaan drinken.

A:        Ja, nu draait u de boel om! Nee, de drank moet eerst, heeft u al eens gedacht aan een afkickkliniek?

Jan:     Een afkickkliniek? Zo erg is het nou ook weer niet! Die paar glazen…

A:        Kom nou toch…

Jan:     Ja maar, je denkt toch niet dat ik tussen de junks ga zitten!

A:        Nou, dat valt best mee, verslaving kan iedereen overkomen, dus daar zitten echt niet alleen junks.

Jan:     Nee, ik zie dat niet zo zitten.

2e dialoog, hulpverlener B

B:        Welk verband ziet u tussen werk en drank? (Open vraag)

Jan:     Ja, dat gaat niet zo goed samen, dat is me nu wel duidelijk.

B:        Vertel eens… (Open vraag)

Jan:     Ja, ach, het begon met een borreltje na het werk en ik ben nooit zo snel dronken, dus het werd steeds meer. En ik stond er niet zo bij stil dat de alcohol zo lang in je bloed blijft, dus soms was ik tijdens de volgende dienst nog onder invloed… En ja, op een gegeven moment ging het toch opvallen.

B:        Het is dus onschuldig begonnen en zo uit de hand gelopen dat uw collega’s het merkten (Reflectie)

Jan:     Ja, klopt. En zeker in mijn beroep is het natuurlijk not done om te drinken: ik kan het als piloot nu wel vergeten, maar het probleem is dat ik nu zó depressief ben, dat ik alleen maar meer ben gaan drinken. Ik zit echt in een negatieve spiraal…

B:        En wat zou u daar mee willen? (Open vraag)

Jan:     Ik wil wel gaan minderen, maar ik weet niet zo goed hoe.

B:        Daar zijn verschillende mogelijkheden voor. Als je wilt kunnen we er samen een aantal bekijken.

Jan:     Dat is goed.

Welke verschillen vielen je op?

Dat jan piloot blijkt te zijn, is natuurlijk bedoeld om u op het verkeerde been en daarmee aan het denken te zetten. En voor u niet meer durft te vliegen: de dialogen zijn volkomen denkbeeldig en slechts bedoeld ter illustratie. Waarschijnlijk valt u het volgende op. Jan is duidelijk ambivalent: er zijn redenen om te blijven drinken en redenen om te stoppen. In het gesprekje met hulpverlener A komen de redenen voor verandering vooral van de hulpverlener en gaat Jan op de andere kant van de ambivalentie ‘zitten’. Dit uit zich in weerstand. In het 2e gesprek komt de verandertaal meer van Jan Zelf. Ook is de sfeer in beide gesprekken totaal anders: het eerste wordt meer gekenmerkt door strijd en het tweede meer door samenwerking. Tenslotte kunt u zien dat A heel hard aan het werk is en dat B een neutralere positie in neemt en wat meer ‘achteroverleunt’. In het tweede gesprekje ontstaat er vervolgens een opening om te praten over mogelijkheden die Jan mogelijk optimistisch zullen stemmen. Hier kan dan blijvende, autonome motivatie uit ontstaan.

Verandertaal ontlokken

Stel je eens voor dat je in gesprek bent met een coachee die kampt met forse vermoeidheidsklachten. Tijdens een eerder gesprek werd zijn standaardgedragspatroon al helder: hij heeft een sterke neiging tot pleasen, wil iedereen helpen en zegt dus overal ja op. Stel nu dat hij tijdens dit gesprek opeens zegt: ‘Zo kan ik niet door gaan… Ik moet leren om beter voor mezelf te zorgen… en als dat betekent dat ik mensen zal moeten teleurstellen… so be it.’

Wat gaat er nu om in jou als coach? Waarschijnlijk juich je vanbinnen, nietwaar? Dat komt doordat je coachee nu verandertaal spreekt: hij pleit zélf voor verandering en heeft zelfs al nagedacht over wat daarvoor nodig is.

Verandertaal =  alle uitingen van de coachee die pleiten vóór verandering en tégen de huidige gang van zaken.

Enkele voorbeelden van verandertaal

• Iemand met overgewicht die zegt: ‘Ik moet me er altijd toe zetten om te gaan sporten, maar na afloop voel ik me heerlijk.’
• Een werkzoekende die zegt: ‘Als het me lukt om betaald werk te vinden, ben ik in ieder geval weer onder de mensen.’
• Een leerling die dreigt te blijven zitten en zegt: ‘Dan zit ik straks niet meer bij mijn vrienden in de klas. Dat lijkt me echt verrot.’
• Een coachee met uitstelgedrag die zegt: ‘Ik kom niet aan belangrijke dingen toe omdat ik me steeds laat afleiden door social media. Dit moet stoppen.’
• Iemand die graag zzp’er wil worden, maar dit spannend vindt en zegt: ‘Ik kan allicht eens naar een voorlichting van de Kamer van Koophandel gaan. Daar word ik nooit slechter van.’

Misschien denk je nu wel: ik heb nooit zulke droom-coachees. Dat snap ik. Daarom lees je ook dit blog…

Mensen zijn vaak gemotiveerder dan je denkt

Ik laat je zien dat er in potentie veel meer veranderbereidheid in jouw coachees zit dan je denkt. De motivatie zit vaak een beetje verstopt. Daarmee bedoel ik dat de zorgen over het huidige gedrag en het verlangen naar een ander, beter leven dikwijls sluimeren in de diepte van het bewustzijn. De kunst is dit als coach stapje voor stapje naar de oppervlakte te halen. De eerste signalen van een groeiende motivatie komen naar buiten als voorzichtige verandertaal. Maar waar rook is, is vuur. Als je dit soort prille veranderwensen hoort, stel je dan extra nieuwsgierig op. Je gaat nu LSD’en: luisteren, samenvatten en doorvragen, zodat de verandertaal sterker wordt en de coachee – tot haar eigen verbazing – merkt dat ze vóór verandering aan het pleiten is. En ter plekke overtuigt ze zichzelf. Overigens gebruiken we bij MGV een geavanceerde versie van LSD: ORBS. Dit staat voor Open vragen, Reflectief luisteren, Bevestigen en Samenvatten. In dit gratis Ebook lees je hier meer over.

Om de lading van het woord ‘verandertaal’ nog wat completer te maken: Miller en Rollnick noemden dit soort uitingen ook wel zelfmotiverende uitspraken. Dit geeft mooi aan wat het effect ervan is: de coachee motiveert zichzelf. In het Engels heet het change talk. Dit heeft een wat meer alledaagse lading: veranderpraat. Ook dit is een belangrijke aanwijzing: verandertaal klinkt soms terloops, bijna tussen de regels door. De kunst is dan ook om prille verandertaal te herkennen als die zich voordoet. Daarom is het belangrijk te weten dat er verschillende soorten verandertaal zijn.

Soorten verandertaal

Met hulp van de psycholinguïst Paul Amrheim hebben Miller en Rollnick deze beide soorten verandertaal verder uitgesplitst en benoemd. Zo kwamen zij op het acroniem DARN CAT. Het woord DARN staat voor Desire, Ability, Reasons, Need; het woord CAT voor Commitment, Activation en Taking steps. Na enig gepuzzel, samen met collega Maarten Onderdelinden, hebben we die woorden vertaald als WeRKeN en CASH.

Het WeRKeN staat hier voor Willen, Redenen, Kunnen, Noodzaak;  CASH voor Commitment, Actietaal, Stappen zetten en Hoop houden. We hebben er dus een letter aan toegevoegd, niet alleen omdat het acroniem dan leuker is (eerst werken, dan cash verdienen), maar ook omdat het vasthouden van hoop onmisbaar is tijdens het veranderproces. Miller en Rollnick zeggen hierover: ‘Je kunt voor mensen echt een hoopverlener zijn.’ We zullen later zien dat ook als je coachee al stappen zet richting verandering, jij van onschatbare waarde kunt zijn door hoop te blijven verschaffen bij tegenslag.

Hieronder zie je in een voorbeeld deze soorten verandertaal uitgewerkt.

In dit voorbeeld gaan we uit van iemand met overgewicht die van de huisarts het dringende advies heeft gekregen om af te vallen.

WeRKeN

Willen: ‘Ik wil er goed uitzien en gezond oud worden.’

Redenen: ‘Omdat ik dan lekkerder in mijn vel zit’ en ‘Omdat ik mijn kleinkinderen wil zien opgroeien.’

Kunnen: ‘Ik heb eerder een dieet volgehouden, dus ik weet dat ik dit kan.’

Noodzaak: ‘Volgens de huisarts moet er snel iets veranderen. Dat was echt een wake-upcall.’

CASH

Commitment: ‘Ik spreek met mezelf af dat ik in zes maanden vijftien kilo kwijt ga raken.’

Actietaal: ‘Ik ga morgen een afspraak maken met een personal trainer op de sportschool bij ons in het winkelcentrum.’

Stappen zetten: ‘Ik heb al een beetje uitgezocht welke diëten er zijn. Nu moet ik nog kiezen welk dieet het word t.’

Hoop houden: ‘Gelukkig heb ik een fijne vriendin die met me meedoet en die ik kan bellen als ik er even doorheen zit.’

Wat zegt onderzoek over Motiverende gespreksvoering?

Internationaal is er veel onderzoek gedaan naar de effectiviteit van MGV, met name op het terrein van middelengebruik en gezondheidszorg. Later kwamen daar nog andere werkvelden bij, zoals geestelijke gezondheidszorg, hiv-preventie, diëtetiek, jeugdzorg, reclassering, gevangeniswezen, onderwijs en ontwikkelingswerk. In de meeste onderzoeken werd een significant, positief effect aangetoond[1] . MGV heeft een significant beter resultaat dan het geven van advies of treatment as usual. Dit effect geldt zowel bij fysieke als bij mentale problemen. De positieve effecten zijn onder meer gevonden bij het vergroten van de motivatie voor (gezondheid bevorderende) gedragsverandering en voor therapietrouw.

Er is nog weinig onderzoek gedaan naar de toepassing van MGV als opzichzelfstaande coachmethode. Toch mag je aannemen: als een methode bij zulke verschillende contexten, groepen en problemen effectief motiveert tot duurzame gedragsverandering, dan zal dat waarschijnlijk ook bij coaching zo zijn. Met name wanneer het gaat om problematisch of ineffectief gewoontegedrag.

Een van de onderzoeken is het vermelden hier waard. In 2007 liet Butterworth 276 werknemers van een ziekenhuis deelnemen aan gezondheidscoaching. Het drie maanden durende coachtraject was gebaseerd op MGV. In de experimentele groep verbeterden de fysieke én de mentale gezondheid significant vergeleken met de controlegroep. Butterworth zei het volgende: ‘Op dit moment is op MGV gebaseerd coachen in de gezondheidszorg de enige techniek die volledig beschreven is en waarvan consequent is aangetoond dat het oorzakelijk en onafhankelijk geassocieerd is met positieve gedragsuitkomsten.’

Mengen met andere methoden mag

In de (geestelijke) gezondheidszorg wordt MGV ingezet als volwaardige, op zichzelf staande methode en soms ook als voortraject voor een andere behandeling. Ook wordt MGV steeds vaker geïntegreerd in een behandelmethode, zoals cognitieve gedragstherapie. Het lijkt me redelijk om aan te nemen dat deze benadering ook bij coaching kan werken: als methode op zich, als voortraject of geïntegreerd in een andere methode. In mijn eigen coachpraktijk is MGV een onmisbaar onderdeel geworden. Met welke methode ik ook werk, ik maak steeds dankbaar gebruik van zowel de basishouding als de gespreksvaardigheden van MGV. En soms – als daar aanleiding toe is – staat MGV volledig op de voorgrond.

Ook MGV-grondleggers Miller en Rollnick signaleren een uitwaaiering van MGV van de gezondheidszorg naar domeinen als coaching, onderwijs en organisaties. Zij ondersteunen deze ontwikkeling, met name waar het gaat om coaches die een gidsende stijl (willen) hanteren.

Verder lezen over Motiverende gespreksvoering?

Je hebt zojuist Hoofdstuk 1 van ons gratis Ebook over Motiverende gespreksvoering gelezen. In hoofdstuk 2 en 3 vind je nog veel meer nuttige info.

Hier kun je het gratis Ebook meteen downloaden.

Wil jij meer leren over Motiverende gespreksvoering?

Kijk dan hier voor het boek, hier voor de online training en hier voor de driedaagse Basistraining.

Maandagse maak de wereld mooier mails

Wil je soortgelijke content als hierboven wekelijks in je mailbox ontvangen? Schrijf je dan in en ontvang iedere maandag een kraak-verse ‘Maandagse maak de wereld mooier mail’ in je inbox. Deze unieke nieuwsbrief wordt door > 5000 mensen gelezen. Zo krijg je elke maandag een dosis nieuwe inspiratie met soms bemoedigende woorden, soms iets prikkelends en vaak iets vermakelijks. En telkens weer is het doel om jou nog veerkrachtiger en effectiever te maken als coachende professional (M/V/NB).