Eens sprak ik een jongeman van 28 die veroordeeld was voor inbraak, handel in verdovende middelen en verboden wapenbezit. Nadat hij was vrijgekomen ontdekte hij dat zijn vriendin, tevens moeder van zijn zoon van drie, was vreemdgegaan. Hij voelt zich zwaar bedrogen, is boos op haar, maar heeft haar ook nodig. Zij twijfelt of ze met hem verder wil, maar ja, ze heeft ook een kind met hem.
B. vindt dit alles zó moeilijk dat hij bijna over niets anders kan praten. Bovendien legt hij de oplossing voor zijn problemen totaal buiten zichzelf: als zij weer voor me gaat… als ik nou maar een baan vind… als ik eigen woonruimte heb… ja, dan komt alles goed.
Hij bleef maar klagen, totdat…
Nu kende ik B. al een aantal weken en we hadden een prima werkrelatie. Hij nam vaak zelf het initiatief tot een gesprek en had duidelijk behoefte aan een luisterend oor. Echter, in zijn gedrag veranderde er weinig: hij bleef maar klagen en de verantwoordelijkheid buiten zichzelf leggen. Na enkele weken op de standaard begripvolle manier met hem gewerkt te hebben – zonder veel resultaat – besluit ik om het eens op de provocatieve manier te proberen.
“Ik ga het slechte in je benadrukken om het goede naar boven te halen”
Om de schok niet te groot te laten zijn bied ik eerst een veilig kader aan: “Ik stel voor dat we heet eens anders doen… Ik ga een beetje advocaat van de duivel spelen… Je kunt het zien als de hulpverleningsstijl van de kroeg… Ik ga het slechte in je benadrukken om het goede naar boven te halen. Maar onthoud alsjeblieft dat ik aan jouw kant sta, ok?” Hij stemt in met deze werkwijze en we beginnen. Een deel van het gesprek heb ik kort na afloop als volgt genoteerd.
NB: Dit was de tijd vóór ‘What Works’ en er bestonden nog nauwelijks protocollen. Over evidence-based werken hoorde je niemand. Kortom: ik kon naar hartenlust experimenteren met de provocatieve aanpak en dat deed ik ook. Destijds kende ik Motiverende gespreksvoering nog niet.. Toch is het opvallend hoeveel verandertaal (‘changetalk’) er bij deze jongeman op gang komt en zelfs met een opvallende felheid.
Het gesprek verliep als volgt:
(C staat hier voor Coach en B staat (heel verrassend) voor… B. )
C: Zullen we het maar weer eens over je vriendin hebben… (Ja…) Ok, weet je, ík snap wel waarom ze bij je weg wil! Want zeg nou zelf, wat moet ze nou met een man die nergens goed in is. Als crimineel wordt je steeds gepakt en als werkende burger… Nou ja, daar hoeven we het niet eens over te hebben… En dan loop je ook nog als een middeleeuwse slaaf te bedelen of je alsjeblieft bij haar mag blijven… geen wonder dat ze je niet respecteert!
B: Oh… Ze respecteert me heus nog wel, maar ze is gewoon haar vertrouwen in mij een beetje kwijt en ik trouwens óók in haar!
C: Ja en terecht! Ze heeft bewezen dat ze niet te vertrouwen is… Je hoeft maar even vast te zitten en ze gaat meteen vreemd! Als ik jou was zou ik maar een flatje tegenover haar gaan huren zodat je haar goed in de gaten kunt houden met een verrekijker! Misschien kun je ook wat afluisterapparatuur installeren in haar…
B: Wat een onzin! Ik moet gewoon snel een baan vinden, dan kan ik haar laten zien dat het me nu menens is! (Prille verandertaal) Maar ja door dat Kaulo-programma van jullie ben ik maar drie dagen per week beschikbaar en met mijn strafblad maak ik sowieso geen kans.
C: Precies, jij maakt geen kans! En bovendien past het werkende bestaan toch niet bij je. Misschien is het gewoon wel jouw missie in dit leven om beroepscrimineel te zijn…
B: Nee hee, ik wil eruit stappen! (Verandertaal: Willen)
C: Ja maar, misschien heb je het tot nu toe gewoon nog niet goed aangepakt! Je moet volgens mij groter gaan denken: anderen het vuile werk laten opknappen.
B: Je moest eens weten! Ik heb dingen gedaan, als ik daarvoor gepakt was, dan had ik zó 8, 9 jaar gekregen!
C: Oh, nu word ik wel nieuwsgierig, vertel eens!
B: Ja dág, dat ga ik jou niet aan je neus hangen!
C: Hè, dat vind ik nou jammer! Maar goed, daarmee ben je dus wel weggekomen! Kijk dat bedoel ik nou, het is gewoon een gave!
B: Okee, ik geef toe, ik heb heus wel eens gedacht: misschien moet ik gewoon doen waar ik goed in ben…
C: Ben jij dan echt zo goed?
B: Iedereen in Den Haag wil met mij werken!
C: Nou, zie je nou wel! Het is gewoon doodzonde als je zo’n talent laat versloffen!
B: Hou nou eens op! Ik wil er écht uitstappen! (Verandertaal: Willen)
C: Maar waaróm dan in godsnaam?!
B: (Zeer congruent) Omdat ik mijn GEZIN kwijtraak! (Verandertaal: Redenen)
C: Oké, oké, dus je wilt er uit stappen… Klinkt mooi, maar ik vraag me af of
jij daar wel sterk genoeg voor bent.
B: Oh heus wel! (Verandertaal: Kunnen)
C: Hoe weet je dat zo zeker?
B: Nou laatst nog, toen was ik in café ‘de Schurk’, waar al die grote jongens komen en toen kwam er eentje naar me toe en die zei: “ik heb een klus”. Nou toen zei ik gewoon: ‘vraag maar een ander, ik kap ermee”. (Commitmenttaal: Stappen zetten)
C: Jij?? Heb Jij dat gezegd??
B: Ja, ik ja!
C: Nou, oké, stel dat het je lukt, heb je weleens bedacht hoe saai dat burgermansbestaan wel niet is… (vermoeid met drama:) Elke Dag Om Zes Uur Op, wéér naar die zelfde saaie baan, de heeeele dag buffelen voor een hongerloontje, ’s avonds weer naar huis naar die zelfde saaie vrouw, en alvast je boterhammetjes smeren voor de volgende dag… Dat is toch geen léven!
B: Maar dan heb je wel rust! Kijk ik heb gewoon geen zin meer om steeds achterom te moeten kijken, 24 u per dag op je hoede! Mijn zoontje die bang is voor de politie! Dat is pas een rotleven! (Verandertaal: Redenen)
(…)
Voor de helderheid: deze man werd geen modelburger, maar dit gesprek bleek wel een keerpunt in de begeleiding. Hij begon meer verantwoordelijkheid te nemen en refereerde er nog vaak aan als ‘dat café-gesprek met jou’.
Ook provocatief leren coachen? Op veilige, doch speels & uitdagende wijze?
Hier leer je het thuis, op je tijger pantoffels.
En hier leer je het live in een leuke groep gelijkgestemden.
Maandagse maak de wereld mooier mails
Wil je soortgelijke content als hierboven wekelijks in je mailbox ontvangen? Schrijf je dan in en ontvang iedere maandag een kraak-verse ‘Maandagse maak de wereld mooier mail’ in je inbox. Deze unieke nieuwsbrief wordt door > 5000 mensen gelezen. Zo krijg je elke maandag een dosis nieuwe inspiratie met soms bemoedigende woorden, soms iets prikkelends en vaak iets vermakelijks. En telkens weer is het doel om jou nog veerkrachtiger en effectiever te maken als coachende professional (M/V/NB).
