Heb jij weleens een compliment ontvangen waardoor je iets nieuws leerde over jezelf? Bijvoorbeeld dat wat voor jou heel normaal is, voor een ander speciaal of bijzonder is?
Of misschien was jij wel diegene die oog had voor een bijzondere kwaliteit bij de ander? Wellicht zag je vervolgens dat die ander ging stralen of dat het gesprek een andere, meer productieve wending kreeg?
In beide gevallen heb je de kracht ervaren van een waarderende basishouding.
In het kader van ‘De 8 dingen die goede coaches wel doen en ‘slechte’ coaches niet’ ga ik daar in deze blog dieper op in. Ik neem je eerst mee langs een aantal valkuilen die ik vaak tegenkom en vervolgens kijken we naar de Waarom, Wat, Hoe en Wanneer van ‘waardering in coaching en begeleiding’. De bron van onderstaande is mijn eigen ervaring plus de kennis die ik opdeed in Motiverende gespreksvoering en Oplossingsgericht coachen.
Enkele valkuilen
Ook al is onze intentie nog zo positief, toch kunnen we bij het tonen van waardering dingen doen die niet zo goed werken. Ik noem er enkele:
Iets zeggen wat je niet meent: ik geloof dat veel mensen (en zeker zij die veel ellende hebben meegemaakt) een soort antennes hebben ontwikkeld voor onechtheid. Als je dus dingen zegt die je niet echt meent, dan zet je – onbedoeld – de relatie op het spel. Dit is m.i. onnodig en zonde!
Schieten op alles wat beweegt: als je héél veel complimentjes geeft – bijna als een automatische reflex – dan verliezen ze hun waarde en ook dat is jammer.
De uitdaging verkeerd inschatten: als je iemand waardering geeft voor iets wat al lang geen uitdaging meer is, dan wordt het onbedoeld een soort belediging. Stel je maar voor dat een kind dat al staartdelingen beheerst een groot compliment krijgt voor een simpele optelsom.
Te snel je waardering uitspreken: als je metéén heel positief reageert terwijl er nog meer interessants te vertellen valt, dan sla je te vroeg het gesprek dood. Soms kun je beter nog even wachten of eerst wat meer doorvragen.
Hele algemene termen gebruiken: Wie als coach of begeleider vaak dingen zegt als: ‘Goed zo!’ en ‘Lekker bezig!’, die laat kansen liggen. Het klinkt natuurlijk wel gezellig, maar voor de ontvanger is wellicht helemaal niet helder wat er precies zo goed is, omdat elke situatie vele aspecten heeft. Zeker jongeren of mensen met een LVB kunnen dan onnodig met vragen achterblijven.
Hoe moet het dan wel?
Laten we nu dan eens kijken naar hoe het beter kan. Dat doe ik door stil te staan bij de Waarom, Wat, Wanneer en Hoe van waardering.
Waarom zou je waardering tonen?
Allereerst komt het de relatie en psychologische veiligheid ten goede. Een prachtige quote die dit onderbouwt komt van de Joodse onderwijs-professor Reuven Feuerstein: ‘Only if you are prepared to look at someone’s strengths, you can touch their weaknesses’. Daarnaast zorgt waardering ervoor dat coachées zich bewuster worden van hun sterke kanten en deze dus gerichter kunnen inzetten bij het bereiken van hun eigen doelen.
Wat kun je zoal waarderen?
In principe kun je alles waarderen ‘wat werkt’. Of preciezer: Wat werkt voor jouzelf, de ander of beiden en in de gewenste richting. En natuurlijk hangt dit ook af van de context. In een onderwijs-context kun je dus alles waarderen / bekrachtigen wat bijdraagt aan ‘leren’. Denk aan dingen als: inzet tonen, moeite doen, fouten durven maken, openstaan voor feedback, volhouden, de kunst afkijken, om hulp vragen, samenwerken, etc. Merk op dat je hierbij dus vooral gedrag bekrachtigt en niet zo zeer persoonskenmerken als slim, creatief, doorzetter, etc. Een reden hiervoor is dat iemand effectief gedrag kan herhalen, waardoor dit meer bekrachtigend werkt.
Hoe kun je het beste waardering tonen?
Net zoals bij ‘accurate empathy’ is het bij waardering de kunst om precies te zijn, om de eenvoudige reden dat coachées er dan veel meer van leren. Als je nu tegen mij zou zeggen: ‘wat een leuke blog!’, dan vind ik dat wel fijn, maar ik weet nog steeds niet waarom hij voor jou zo leuk is. Ik zou veel meer leren van een compliment als: ‘Door jouw blog ben ik me bewuster geworden van mijn valkuilen én weet ik hoe ik waardering effectiever kan inzetten. En de lengte was trouwens ook precies goed.’ Nu kom ik dingen te weten die ik vaker kan doen.
Verder kun je waardering direct/stellend brengen (Wat moedig van je dat..), maar ook indirect/vragend (Hoe is het je gelukt om… ?). Het voordeel van de vragende manier is dat je iemand veel meer aan het denken zet.
En bij gestuurde coachées kan het goed werken om te contrasteren: ‘Wat goed dat je toch gekomen bent. Een ander had zich misschien ziek gemeld, maar jij bent hier toch maar mooi… Dus vertel eens, hoe kunnen we zorgen dat dit voor jou een nuttig gesprek wordt?’
Wanneer kun je het beste waardering tonen?
In principe kun je altijd waardering tonen en een mooie aanleiding is als je opmerkt dat iemand zichzelf heeft overwonnen of een significante stap in diens ontwikkeling heeft gezet. Toch zijn er ook situaties waarin je wat voorzichtiger mag zijn. In het reclasseringsveld heb ik gemerkt dat sommige mensen zich gingen verdedigen als ik oprechte waardering toonde. Ik vermoed dat zij dit deden omdat ze dit totaal niet gewend waren en daardoor de waardering wantrouwden of niet herkenden als zodanig. Als je dit tegenkomt, wees dan iets terughoudender. Bouw het rustig op en geef vooral indirecte complimenten.
Andersom komt het ook voor dat iemand voortdurend naar complimenten aan het vissen is en ze bijna ‘afdwingt’. In dat geval kan het een optie zijn om dit respectvol te benoemen en samen te onderzoeken waarom die externe bevestiging zo belangrijk is en of dit wellicht ook voor een deel van de persoon zelf kan komen.
Tot zover mijn gedachten hierover. Samenvattend: wees niet te zuinig met waardering, maar breng het zo dat de ontvanger er iets van leert en/of het effectieve gedrag vaker kan doen. Eneh… vergeet niet om je zelf regelmatig een welgemeend compliment te geven, bijvoorbeeld na elke werkdag!
Wil je nog meer concrete tips voor het geven van complimenten? Kijk dan eens hier.
Inspiratie en trainingsaanbod
Maandagse maak de wereld mooier mails
Wil je soortgelijke content als hierboven wekelijks in je mailbox ontvangen? Schrijf je dan in en ontvang iedere maandag een kraak-verse ‘Maandagse maak de wereld mooier mail’ in je inbox. Deze unieke nieuwsbrief wordt door > 5000 mensen gelezen. Zo krijg je elke maandag een dosis nieuwe inspiratie met soms bemoedigende woorden, soms iets prikkelends en vaak iets vermakelijks. En telkens weer is het doel om jou nog veerkrachtiger en effectiever te maken als coachende professional (M/V/NB).
/door Sergio van der Pluijm