Het imposter-syndroom, daar heb je vast al eens van gehoord? En misschien herken je zelf ook deze signalen: extreem lang voorbereiden, uitstelgedrag, gevoelens van onzekerheid, vaak overuren maken, nooit genoeg boeken gekocht of cursussen gevolgd, voortdurend een lichte angst om ‘door de mand te vallen’…

Mocht je nu denken: ‘Hé, van der Pluijm, jij koopt toch ook heel veel boeken?!’ Inderdaad, ik herken me er ook in. Maar wat is het eigenlijk precies? Hoe erg is het om het te hebben? Hoe (ab)normaal is het? En vooral: hoe kun je er effectief mee omgaan? Dat lees je allemaal in deze blog.

Wat is het eigenlijk?

Het fenomeen is ontdekt door twee psychologen, Pauline Clance en Suzanne Imes, toen zij in 1987 onderzoek deden naar een groep hoog-functionerende vrouwen. Zij omschreven het als ‘een innerlijke ervaring van intellectuele nepheid, die aanhoudt ondanks objectief bewijs van het tegendeel’.

Opvallend is dat zij het nooit een syndroom hebben genoemd. Dat gebeurde pas later in alle media-aandacht die volgde. Inmiddels weten we dat zo’n 70% van de mensen er last van heeft en zeker niet enkel vrouwen. Eigenlijk best raar dus om het een syndroom te noemen. Feitelijk zijn het gewoon gedachten en gevoelens van onzekerheid die veel mensen hebben.

Het paradoxale hierbij is dat ze niet afnemen naarmate je meer succes hebt, integendeel: dan nemen ze juist toe. Dit komt o.a. doordat je dan denkt dat de verwachtingen van de ander ook wel zullen toenemen. Nog meer kansen dus om ‘door de mand te vallen’.

Is het erg om het te hebben?

Niet per se. Imposter-gevoelens hebben ook zo hun voordelen. Ze kunnen een teken zijn van bescheidenheid en het verlangen om te blijven leren en groeien. Ze kunnen je aanzetten tot zelfreflectie en professionele ontwikkeling. Niets houdt je scherp als de angst om ontmaskerd te worden, toch?

Er is onderzoek naar dit fenomeen onder therapeuten met de veelzeggende titel:  ‘Love yourself as a person, doubt yourself as a therapist’. De meest effectieve therapeuten bleken ook hoog te scoren op imposter-gevoelens. Daardoor waren zij bijzonder menselijk, bescheiden en bleven ze voortdurend bijleren en op zichzelf reflecteren. Doe mij ook zo’n therapeut!

Aan de andere kant: als dit soort gevoelens té sterk worden, dan kunnen ze je ook verlammen. De voortdurende angst om niet goed genoeg te zijn kan leiden tot stress, burn-out en een vertekend zelfbeeld. Het kan je bovendien té voorzichtig maken als coach of therapeut, waardoor je impact aanzienlijk minder groot is dan mogelijk zou zijn en dat is natuurlijk wel jammer.

Zie je trouwens de vicieuze cirkel die hier gemakkelijk kan ontstaan?

Eigenlijk wil je dit hebben

Laten we het fenomeen eerst wat meer normaliseren. Zo’n zeventig procent van de mensen heeft dit dus. Mijn vermoeden is dat onder coaches, hulpverleners en therapeuten dit percentage nog veel hoger is – gevoelige, zelf-reflecterende, sociale wezens die we zijn. Bovendien geldt: het feit dat je dit ervaart, betekent dat je belangrijke uitdagingen en verantwoordelijkheden bent aan gegaan. Als je op de bank was blijven Netflixen, dan zou je ze niet ervaren! Dus als je deze gevoelens ook herkent bij jezelf, welkom bij de klup!

En wat is het alternatief? De andere 30% bestaat vermoedelijk voor een deel uit de wat narcistischer medemens. En wat overblijft wordt ook wel de ‘Dunning Kruger crew’ genoemd, ook zo’n interessant fenomeen! Het Dunning-krugereffect is het psychologische verschijnsel waardoor mensen die incompetent zijn in een taak hun prestaties hoger inschatten dan deze in werkelijkheid zijn. Denk bijvoorbeeld aan al die mensen die tijdens de pandemie opeens verstand leken te hebben van de virologie. En ook in het vrije coachvak zien we helaas mensen die iets te gemakkelijk denken: ‘Coachen? Oh, dat kan ik ook!’ En tenslotte zullen er vast ook mensen zijn die precies weten wat ze waard zijn en die hun eigen competentie-niveau heel juist inschatten, maar ik ken er niet veel, jij?

Hoe kun je effectief mee omgaan met imposter-gevoelens?

Als het gaat om dealen met ongemakkelijke gedachten en gevoelens, dan is ACT van onschatbare waarde. ACT helpt je niet zozeer van deze gevoelens af, maar leert je hoe je ermee kunt leven terwijl je gaat doen wat je belangrijk vindt.

Hier zijn vijf praktische, op ACT gebaseerde tips om je imposter-gevoelens te managen:

1. Herken en benoem de gedachten: Zeg tegen jezelf: “Aha, daar heb je dat Imposter-verhaal weer.” Door dit te herkennen en te benoemen, reduceer je de impact ervan en wordt het minder overweldigend.
2. Maak ruimte voor de gevoelens: Zoals met alle lastige gevoelens: ze willen maar één ding en dat is door jou gevoeld worden. Al is het maar voor een paar minuten. Geef ze dus ruimte in je lijf, wees er nieuwsgierig naar en adem wat dieper in en uit terwijl je ze blijft voelen.
3. Onderzoek je waarden: Wat maakt dat je het zo graag goed wilt doen als coach? Wat voor coach wil je zijn voor die ander? Wat daarin vind je echt belangrijk? Concentreer je op deze waarden in plaats van op je angsten. Door je te richten op wat je wilt bijdragen, vermindert de greep van het imposter-fenomeen.
4. Neem toegewijde actie: Bepaal kleine acties die in lijn zijn met je waarden en zet bewuste stappen, zelfs als je je een bedrieger voelt. Dit kan iets eenvoudigs zijn zoals: vragen naar feedback, het bijwonen van intervisie of het zoeken van een oefenmaatje om nieuwe vaardigheden te oefenen.
5. Beoefen zelfcompassie: Weet dat je bepaald niet alleen bent met deze gevoelens. Sta jezelf toe ze af en toe even te voelen. Ga vriendelijk met jezelf om als je ze voelt. Trakteer je zelf op een fijne wandeling, mooie muziek of bel een goede vriend(in).

Onthoud: elk gevoel van bedrog is gewoon een teken dat je uitdagingen bent aangegaan en dus eigenlijk goed bezig bent. Denk niet dat deze gevoelens weg zullen gaan door nóg een boek of cursus. Accepteer dat ze er altijd zullen zijn, juist ook als je nieuwe successen boekt. Maar weet óók dat ze niet veel zeggen over je competentie-niveau en dat ze je zeker niet tegen hoeven te houden.

En mocht je toch heel graag nog één cursus willen doen, laat het dan een cursus ACT zijn… (o;

Tot slot een leuk weetje: wist je dat Jodie Foster, Lady Gaga en Howard Shultz er ook last van hebben?